Życie z autyzmem - czyli jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami

Życie z autyzmem - czyli jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami. Moim celem jest niesienie pomocy dzieciom ze spectrum autyzmu i współpraca z ich rodzinami, tak aby codzienność i zmaganie się z problemami jakie niesie wasze wspólne życie były sprawnie minimalizowane.

Praca nad minimalizowaniem trudnych zachowań przypomina mi trochę pracę detektywa. Detektyw opiekujący się małym autystą, powinien umieć znaleźć problem, zidentyfikować go i zastanowić się co tak naprawdę jest istotą problemu?, dlaczego ten problem się pojawia?, jak przejawia się ten problem?, w jakim miejscu się pojawia?, w jakiej sytuacji? w towarzystwie jakich osób?

Jak zwykle łatwiej to powiedzieć niż zrobić. Trudne zachowanie może wywoływać problem, który składa się z kilku mniejszych lub wywoływać go może z pozoru drobna i nieistotna rzecz, a dla dziecka mająca kluczowe znaczenie. Zatem jak go wytropić???

Zalecam podejście typu ABC:

A= powód ( z ang.antecedents)

Zastanów się co poprzedziło trudne zachowanie? Kto przebywał w pobliżu dziecka? Czy pojawiły się jakieś dźwięki? światła, zapachy?

B= zachowanie( z ang.behaviour)

Szczegółowo opisz jak zachowywało się dziecko np.: krzyczało, płakało, kopało, skało itp., jak długo trwało to zachowanie?, do kogo było kierowane?, co miało na celu np.: bunt i sprzeciw, zwrócenie uwagi itp

C= konsekwencje( z ang.consequences)

Odpowiedz na pytania ; co dane zachowanie wywołało w otoczeniu dziecka , u Ciebie?, co się zmieniło?, czy dziecko osiągnęło swój cel?

Jak wiadomo pamięć ludzka jest ulotna, dlatego zalecam zapisywanie obserwacji ABC w tabelce.

Przykładowy zapis:

W opisanej sytuacji szczoteczka do zębów i pasa, a może jeden z tych dwóch przedmiotów jest czynnikiem wywołującym u dziecka trudne zachowanie. Co zrobić aby temu zapobiec ?, co zrobić aby dowiedzieć się czy to pasta, czy szczoteczka, a może obie, wywołują krzyk dziecka?, I wreszcie czy w konsekwencji powinniśmy odpuścić mycie zębów?

Kiedy już będziesz miał zgromadzone dane – ABC, Twoje detektywistyczne podejście należałoby skoncentrować na identyfikacji problemu. W oparciu o przykład podany powyżej ( mycie zębów to dość powszechny problem u dzieci, również zdrowych), zaproponuj następujące rozwiązania:

Razem z dzieckiem dokonajcie zakupu nowej szczoteczki do zębów, kiedy dziecko samo ją wybierze, poczuje moc sprawczą, będzie wiedziało, że to jego szczoteczka w kolorze i kształcie jaki lubi. Proponuję zakupić dwie, twardą i miękką – rodzaj włosa też może tu mieć znaczenie. Warto rozważyć kupno szczoteczki elektrycznej lub grającej, świecącej – w zależności od upodobań dziecka.

Na początku myć zęby samą szczoteczką zwilżoną w wodzie , bez pasty. Czasem dzieciom łatwiej w ten sposób przyzwyczaić się do szczoteczki w buzi. Po paru próbach bez pasty zaproponuj aby dziecko samo spróbowało dodać pastę do szczoteczki lub na palec i włożyć do ust.

Jeśli problemem jest pasta do zębów, użyj pasty o innym smaku ( najlepiej gdybyś znalazł pastę o smaku potrawy którą dziecko lubi), w innym kolorze, a może zamoczyć szczoteczkę w płynie do płukania ust? Możesz też wymyślić zabawę np. szczoteczka w kształcie samochodu wjeżdża do ust a tam do samochodu wsiadają zaczarowane truskawki ( jeśli pasta jest o smaku truskawki), które dotykają każdy ząbek aby go zaczarować, bo wówczas w nocy odwiedzi dziecko dobra wróżka i przyniesie prezent….. Oczywiście, zrozumiałym jest, że prezent powinien znaleźć się rano przy łóżku dziecka!

Cała procedura oswajania mycia zębów, może odbywać się w miejscu innym niż łazienka, najlepiej w miejscu w którym dziecko lubi przebywać.

Zdecydowanie nie polecam rezygnacji z mycia zębów , oczywiście wszystko zależy od stanu psychicznego dziecka. Odpuszczając mycie zębów, dajemy dziecku informację, że jego krzyk, agresja lub inny przejaw niechęci do mycia zębów jest skutecznym sposobem na nierobienie tego. Krzycząc, kopiąc, plując itp uzna, że osiągnęło swój cel. Takie niewłaściwe zachowanie utrwali się i dziecko będzie próbowało tego skutecznego sposobu na unikniecie sytuacji, która jest dla niego niekomfortowa, której nie lubi, lub której się boi.

Rozpoczynając pracę detektywa powinieneś pamiętać że:

• Dzieci ze spectrum mają problemy z wyrażaniem swoich uczuć, z komunikowaniem się z otoczeniem i ze zmianami w swoim otoczeniu, zatem nietypowe zachowania są dla nich czasami jedynym sposobem aby pokazać, że czują się niekomfortowo.
• Zadaniem naszym- rodziców i terapeutów nie jest zmiana dziecka na lepsze, inne czy zdrowe, lecz pomoc dziecku w zastąpieniu zachowanie niewłaściwego innym, akceptowanym społecznie lub dla niego korzystnym.
• Na początku swojej detektywistycznej przygody zadaj sobie pytanie nad jakim zachowaniem chcesz pracować? co stanowi problem?
• Wybierz tylko jedno trudne zachowanie . Zawsze jednorazowo pracuj nad jednym zachowaniem i tak długo aż będzie poprawa.
• Wybierz takie zachowanie, które wydaje Ci się najszybciej możliwe do zmiany. Ważne jest aby pokazać dziecku, że może odnieść sukces i że na ten sukces nie musi długo czekać. Dzieci zwykle są niecierpliwe i nie potrafią czekać, a sukces buduje wiarę we własne siły. Dla Ciebie też będzie to ważne i obojgu Wam „doda skrzydeł”!
• Wzmacniaj sukces osiągnięty przez dziecko dając mu nagrodę. Pamiętaj, że nagrodą może też być pochwała, przytulenie i uśmiech. Powinnaś uzbroić się w cierpliwość i a Twoją cechą niech będzie żelazna konsekwencja.

Twoja detektywistyczna przygoda, może okazać się wielce ekscytująca i jakże wartościowa .

Niestety, tak jak nie każdy detektyw odkryje przyczynę przestępstwa tak i Ty musisz wiedzieć, że przyczyna niewłaściwego zachowania twojego dziecka, może nigdy nie zostanie odkryta, pomimo wielu Twoich starań i dociekań.

Zawsze w sytuacji kryzysu, zdystansuj się, weź pod uwagę okoliczności, specyfikę funkcjonowania dziecka, sprawdź czy możesz pokazać mu daną umiejętność w inny sposób, czy dziecko rozumie czego od niego oczekujesz, czy nagroda jaką mu oferujesz naprawdę jest dla niego nagrodą - czy jest to coś co jest dla dziecka wartościowe.

Czy jesteś gotowy/a na bycie detektywem? Tak właśnie Ty! bo kto jak nie Ty, najlepiej znasz swoje dziecko? Bycie detektywem to trudna i żmudna praca, wymaga cierpliwości i konsekwencji. Jednak ja będę Ci towarzyszyć, wspierać i pomagać. Jesteś gotowy/a? zaczynajmy już dziś ! – zapraszam do kontaktu.

mgr Halina Nawara
Pedagog Specjalny -Terapeut